Arcus cloud

เมื่อประมาณเดือน มิถุนายน พ.ศ.2557 บนท้องฟ้าบริเวณสนามบินจังหวัดอุดรฯ ได้มีปรากฏการณ์แปลก ๆ ให้เราได้ตื่นตาตื่นใจกัน นั่นก็คือเจ้าเมฆอาร์คัส หรือเมฆกันชน หรือว่าเมฆชนกันอย่างที่บางสื่ออาจเรียกเพี้ยนกันไปบ้าง เรามาทำความรู้จักกับเจ้าเมฆชนิดนี้กัน (แบบพอสังเขป)...

คำว่า "Arcus" มาจากภาษาละติน แปลว่า “คันธนู” และ Arcus cloud จะหมายถึง เมฆส่วนโคง ซึ่งสะท้อนรูปร่างของเมฆที่ปรากฏ โดยมีลักษณะโค้งเหมือนกับกันชนหน้ารถ จึงมีความหมายแบบไทย ๆ ว่า “เมฆกันชน” นั่นเอง

ภาพแสดงลักษณะต่าง ๆ ของเมฆพายุฝนฟ้าคะนอง / ชมรมคนรักมวลเมฆ

1. Shelf Cloud เป็นเมฆชั้นต่ำตระกลูเดียวกับ Stratocumulus (SC) ซึ่งจะก่อตัวในแนวระนาบ ลักษณะเป็นลิ่มยื่นออกมาจากเมฆพายุฝนฟ้าคะนอง (CB) โดยที่อากาศเย็นจะไหลลงมาจากเมฆพายุฝนฟ้าคะนอง และแผ่กระจายไปโดยรอบบริเวณผิวพื้น ซึ่งแนวหน้าของลมที่ไหลลงมานั้นจะเรียกว่า Gust Front อากาศเย็นที่ไหลลงมานี้จะทำให้อากาศที่อุ่นกว่าบริเวณผิวพื้นซึ่งมีความหนาแน่นน้อยกว่าไหลขึ้นไป แล้วเกิดการกลั่นตัวเป็นเมฆที่มีลักษณะคล้ายชั้นวางสิ่งของที่ยื่นมาจากเมฆก่อนใหญ่ จึงเรียกอาร์คัสประเภทนี้ว่า "Shelf Cloud"

ภาพแสดงกลไกการเกิด Roll Cloud / ชมรมคนรักมวลเมฆ

2. Roll Cloud เป็นเมฆชั้นต่ำตระกลูเดียวกับ Stratocumulus (SC) และก่อตัวในแนวระนาบเช่นเดียวกัน มีลักษณะเหมือนทรงกระบอกขนาดใหญ่ อาจยาวได้หลายกิโลเมตร สิ่งที่แตกต่างจาก Shelf Cloud คือ Roll Cloud นั้นจะไม่อยู่ติดกับเมฆชนิดอื่น จะเคลื่อนตัวออกไปจากเมฆพายุฝนฟ้าคะนอง(CB) เกิดจาก Gust Front ที่สามารถทำให้อากาศบริเวณผิวพื้นเกิดการหมุนวน โดยที่อากาศอุ่นบริเวณผิวพื้นด้านหน้าถูกทำให้ไหลขึ้นไปด้านบนจากอากาศเย็นที่ไหลลงมาด้านหลัง แล้วเกิดการกลั่นตัวเป็นเมฆก้อนใหม่ มีลักษณะม้วนตัวนั่นเอง แต่การม้วนตัวของเจ้าเมฆทรงกระบอกนี้ จะดูตรงข้ามกับการเคลื่อนที่ของมันเสมอ

อันที่จริงแล้ว เจ้าเมฆอาร์คัส (Arcus) ไม่ได้มีอันตรายแต่อย่างใด แต่เนื่องจากอาร์คัสเป็นส่วนหนึ่งของเมฆพายุฝนฟ้าคะนองที่ค่อนข้างรุนแรงถึงรุนแรง นั่นย่อมจะตามมาด้วยพายุฝนฟ้าคะนอง หรือพายุลูกเห็บ และลมกระโชกที่รุนแรง และที่สำคัญก็คือ มีีความเสี่ยงจากการถูกฟ้าผ่า (positive lighting) ซึ่งสามารถผ่าออกมาได้ไกลจากตัวเมฆหลายกิโลเมตรเลยทีเดียว โดยผู้ที่ถูกฟ้าผ่านั้นไม่มีโอกาสได้ยินเสียงฟ้าผ่าเลยด้วยซ้ำ

Shelf Cloud คุณกฤษฎา แก้วกลาง(ซ้าย) และ Roll Cloud คุณสุมานรี รัตนอุบล(ขวา) / ชมรมคนรักมวลเมฆ

หากเจ้าหน้าที่ตรวจอากาศพบเห็นเมฆอาร์คัสทั้งสองประเภทนี้ โดยเฉพาะ Roll Cloud ให้ทำการตรวจชนิดเมฆเป็น Stratocumulus (SC) และรายงานใน Col.13 (RMK) ว่า APRNT ROTOR CLD ตามด้วยทิศทางได้เลยนะครับ.

ตัวอย่าง เช่น  ...APRNT ROTOR CLD NE หรือ CB S-W MOV NE APRNT ROTOR CLD OHD.

X-tra Diamond.