Page 56 - ทฤษฎีอุตุนิยมวิทยา

52

ิ
2.1 อัตราการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของอากาศแห้งตามอะเดียเบตก (Dry adiabatic lapse rate : DALR)
อากาศที่ยังไม่อิ่มตัวจำนวนหนึ่ง เมื่อถูกยกตัวให้สูงขึ้นและเย็นลงโดยการขยายตัว และในทางตรงกันข้ามถ้าอากาศถูก
º
ทำให้ลดต่ำลงก็จะร้อนขึ้นโดยการกดหรือการบีบ แต่ละกรณีจะมีค่าประมาณ 3 C (5.5 F) ต่อ 1,000 ฟุต อัตราการ
º
º
เย็นลงของอากาศที่ยังไม่อิ่มตัว เนื่องจากการถูกบีบหรือขยายตัวนี้เรียกว่า Dry adiabatic lapse rate มีค่า 3 C หรือ
5.5 F ต่อ 1,000 ฟุต
º
2.2 อัตราการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของอากาศอิ่มตัวตามอะเดยเบติก (Saturation adiabatic or Pseudo
ี
adiabatic lapse rate : SALR) ถ้าอากาศจะอิ่มตัวถูกทำให้ลอยขึ้นจะทำให้อากาศเกิดการกลั่นตัวและความร้อนแฝง
จะถูกปล่อยออกมารบกวนการเย็นลงของอากาศอันเนื่องมาจากการขยายตัว ดังนั้นอากาศจึงมีอัตราการเยนลงน้อย
็
กว่าก่อนที่จะอิ่มตัว (ครั้งแรก) อัตราการเย็นลงของอากาศที่อิ่มตัวแล้ว ในขณะที่ลอยตัวสูงขึ้นนั้นเรียกว่า Saturation

adiabatic lapse rate หรือ Pseudo adiabatic lapse rate ซึ่งมีค่าไม่คงที่ขึ้นอยู่กับจำนวนของไอน้ำที่มีอยู่ใน
อากาศขณะนั้น เพื่อการกลั่นตัว ซึ่งการกลั่นตัวนี้ขึ้นอยู่กับอุณหภูมิและความกดด้วย ณ ใกล้ๆ กับผิวพื้นในละตจูด
ิ
่
กลางๆ อัตราการลดอุณหภูมิของอากาศชื้นจะมีคาประมาณ 2.7 C ต่อ 1,000 ฟุต ในบริเวณเขตร้อนจะมีคาลดลงถึง
่
º
1 C ต่อ 1,000 ฟุต ซึ่งคิดเป็นค่าเฉลี่ยแล้วประมาณ 1.5 C ต่อ 1,000 ฟุต
º
º
2.3 อัตราการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของอากาศโดยรอบ (Environmental adiabatic lapse Rate : ELR)
คืออัตราการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของอากาศต่อระยะสูงของบรรยากาศโดยรอบเมฆหรือก้อนอากาศที่ลอยขึ้นมา
ค่าเฉลี่ยของอัตราการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของอากาศโดยรอบในบรรยากาศมาตรฐานเท่ากับ 2 องศาเซลเซียสต่อ

1,000 ฟุตหรือประมาณ 6.5 องศาเซลเซียสต่อ 1 กิโลเมตร แต่ในสภาวการณ์ทเป็นจริงบรรยากาศไม่ได้ตกอยู่ภายใต ้
ี่
เงื่อนไขของบรรยากาศมาตรฐานตลอดเวลา ดังนั้นอัตราการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของอากาศโดยรอบจึงแตกต่าง
อย่างมากขึ้นอยู่กับสถานที่ มวลอากาศและฤดูกาล สำหรับค่าอัตราการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของอากาศโดยรอบได ้

จากผลการหยั่งอากาศชั้นบน
อัตราการเปลี่ยนแปลงอุณหภูมิของอากาศโดยรอบเป็นตัวบ่งชี้ถึงการทรงตัวของอากาศ กล่าวคือ

2.3.1 หากอุณหภูมิของก้อนอากาศที่ลอยขึ้นมาเย็นกว่าอากาศโดยรอบ แสดงว่าก้อนอากาศนั้น

หนักกว่าอากาศโดยรอบ ดังนั้นจะหยุดการลอยตัวขึ้นแต่กลับจะจมตัวลงสู่จุดเดิมที่ลอยขึ้นมา ลักษณะนี้ว่าอากาศ
ทรงตัวดี (Stable air)

2.3.2 หากอุณหภูมิของก้อนอากาศที่ลอยขึ้นมาอุ่นกว่าอากาศโดยรอบ แสดงว่าก้อนอากาศเบากว่า
อากาศโดยรอบ ก้อนอากาศสามารถลอยขึ้นไปอย่างต่อเนื่อง ลักษณะเช่นนี้เรียกว่าอากาศเสียการทรงตัว (unstable air)

2.3.3 หากอุณหภูมิของก้อนอากาศเท่ากับอุณหภูมิของอากาศโดยรอบลักษณะดังกล่าวเรียกว่า

สภาวะเป็นกลาง (Neutral)