Page 5 - ภูมิอากาศ

5

บทที่ 1
มวลอากาศ (Air Mass)

1. นิยาม

ื้
มวลอากาศ หมายถึงอากาศที่ปกคลุมพนที่เป็นอาณาบริเวณกว้างใหญ่ไพศาลนับเป็นพนๆ ตารางไมล์
ั
มีคุณสมบัติทางกายภาพของอณหภูมิและความชื้นในทางระดับคล้ายคลึงกันตลอดมวลอากาศนั้น คุณสมบัตินี้
ุ
ถูกควบคุมโดยพนผิวภูมิประเทศที่มวลอากาศนั้นปกคลุมอยู่ เช่น ภูเขา, หุบเขา, ที่ราบหรือพนน้ำซึ่งมีคุณสมบัติในการ
ื้
ื้
ั
ดูดเก็บและคายความร้อนแตกต่างกน มวลอากาศมีการเคลื่อนตัวจากแหล่งกำเนิดไปยังบริเวณที่มีความกดอากาศ
ื้
ต่ำกว่าเสมอ พร้อมกับเปลี่ยนคุณสมบัติไปอย่างช้าๆ ขณะที่เคลื่อนตัวไปปกคลุมยังพนผิวแห่งใหม่

2. แหล่งกำเนิดของมวลอากาศ (Source region)
บริเวณหรือภูมิภาคที่ถูกปกคลุมด้วยมวลอากาศที่มีคุณสมบัติของอณหภูมิและความชื้นเหมือนกันตลอดทั้ง
ุ
ื้
มวลนั้นเราเรียกว่า "แหล่งกำเนิดของมวลอากาศ" แหล่งกำเนิดที่เหมาะสมจะต้องมีพนผิวที่มีลักษณะเป็นแบบเดียวกัน
ื้
ื่
คือเป็นพนดินทั้งหมดหรือเป็นพนน้ำทั้งหมด อากาศควรจะค่อนข้างนิ่งไม่คอยมีการเคลื่อนไหวเพอก่อให้เกิดระบบความ
่
ื้
กดอากาศสูง เช่นบริเวณความกดอากาศสูงใกล้โซนร้อน (Subtropical highs) บริเวณความกดอากาศสูงฝ่ายทวีปแถบ
ขั้วโลก (Polar continental highs) ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดของมวลอากาศที่สำคัญ คือ มวลอากาศเขตร้อนและมวลอากาศ
ขั้วโลก

3. การจำแนกมวลอากาศ (Classification of air masses)
โดยทั่วไปแล้วจำแนกโดยใช้แหล่งกำเนิดของมวลอากาศนั้นเป็นพื้นฐาน แต่เมื่อใช้กับพื้นผิวโลกที่กว้างใหญ่

ไพศาล เราไม่สามารถจะใช้ไปได้นานๆ เพราะคุณสมบัติของมวลอากาศนั้นจะเปลี่ยนแปลงไป เมื่อมวลอากาศเคลื่อนที่

ไปบนพื้นที่ที่ต่างกัน ดังนั้นแหล่งกำเนิดจึงเป็นเพียงประวัติความเป็นมาในอดีตของมวลอากาศเท่านั้น
อย่างไรก็ดีนักอุตุนิยมวิทยาได้จำแนกมวลอากาศทั่วๆไปโดยอาศัยปัจจัยต่อไปนี้เป็นหลักเกณฑ์ประกอบ

1. แบ่งตามละติจูดของแหล่งกำเนิด (ทางภูมิศาสตร์) มวลอากาศที่ปกคลุมพนที่เหล่านี้จะมีอณหภูมิคล้ายคลึง
ื้
ุ
กัน ได้แก่
1.1 มวลอากาศแถบอาร์กติก (Arctic air mass : A) เป็นมวลอากาศที่มีอุณหภูมิหนาวจัด

ุ
1.2 มวลอากาศขั้วโลก (Polar air mass : P) เป็นมวลอากาศที่มีอณหภูมิหนาวถึงเย็น
ุ
1.3 มวลอากาศเขตร้อน (Tropical air mass : T) เป็นมวลอากาศที่มีอณหภูมิอุ่นถึงร้อน
1.4 มวลอากาศเขตศูนย์สูตร (Equatonal air mass : E) เป็นมวลอากาศที่มีอุณหภูมิร้อน

2. แบ่งตามความชื้นของแหล่งกำเนิดนั้นๆ มวลอากาศที่ปกคลุมพื้นภูมิประเทศต่างกันจะมีความชื้นต่างกัน
2.1 มวลอากาศฝ่ายมหาสมุทร (Maritime air mass : m) เป็นมวลอากาศที่มีแหล่งกำเนิดเหนือมหาสมุทร

ซึ่งจะมีความชื้นสูง
ื้
2.2 มวลอากาศฝ่ายทวีป (Continental air mass : c) เป็นมวลอากาศที่ก่อตัวอยู่บนทวีปหรือพนดิน จะมี
คุณสมบัติค่อนข้างแห้ง

3. แบ่งตามหลักเทอร์โมไดนามิกส์
เป็นการแสดงให้เห็นความสัมพนธ์ของการถ่ายเทความร้อนระหว่างมวลอากาศนั้นกับผิวพนที่เคลื่อนที่
ั
ื้
ุ
ผ่าน ดังได้อธิบายรายละเอียดในเรื่องการเปลี่ยนแปลงคุณสมบัติของมวลอากาศโดยอณหภูมิ